Co kryje wnętrze kościoła św. Małgorzaty?

Badania archeologiczne, które ruszą już w kwietniu będę możliwe dzięki realizacji projektu „Konserwacja i zachowanie zabytkowego kościoła Św. Małgorzaty w Bytomiu", na którego Werbiści /prowadzący parafię pw. Świętej Małgorzaty/ uzyskali dofinansowanie z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Obszaru Strategicznej Interwencji w wysokości prawie 2,3 mln złotych. W ramach projektu rewitalizacyjnego wykonana zostanie: instalacja centralnego ogrzewania, co wymaga zerwania posadzki wewnątrz kościoła, izolacja fundamentów, naprawa dachu i wieży wraz z odwodnieniem, czyszczenie, naprawa i konserwacja witraży, uzupełnienie ubytków w elewacji obiektu sakralnego, prace konserwacyjne posadzek, ścian i stropów, a także montaż monitoringu wokół kościoła. 

Całkowity koszt prac w ramach projektu wyniesie około 2,4 mln zł, z czego prawe 2,3 mln zł pochodzi ze środków Unii Europejskiej.

Wzgórze i kościół pw. Świętej Małgorzaty zajmuje szczególne miejsce w historii Bytomia. Z tym miejscem wiążą się początki naszego miasta, dlatego bardzo się cieszę, że w kościele zostaną przeprowadzone tak ważne prace remontowe, dzięki którym zachowane zostanie piękno tego wyjątkowego miejsca – mówi Damian Bartyla, prezydent Bytomia.

Prowadzone prace wewnątrz kościoła, które mają się rozpocząć w kwietniu, umożliwią archeologom z Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu przeprowadzenie prac badawczych. Podstawą prac archeologicznych są wykonane w 2009 roku przez krakowską firmę Zakład Badań Nieniszczących KPG Sp z o.o badania nieinwazyjne georadarem, które potwierdziły aż trzy zmiany w podłożu w obrębie kościoła oraz jedną poza obiektem sakralnym. Wykonane zostaną trzy wykopy wewnątrz kościoła Św. Małgorzaty w miejscach, które wskazał georadar. Być może kryją one pozostałości po nieistniejących już obiektach w tym miejscu. Odpowiedź poznamy jednak dzięki przeprowadzonym pracom archeologicznym – mówi Beata Badura, archeolog z Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Remont kościoła Św. Małgorzaty jest doskonałą okazją do przeprowadzenia badań. Wcześniej mimo informacji, że posadzka kościoła kryje zmiany podłoża, ze względu na wysokie koszty takich prac, jak również sakralny charakter obiektu, były one niemożliwe – dodaje Beata Badura.

Prace na terenie oraz w obrębie kościoła Świętej Małgorzaty prowadzone będę do końca 2018 roku, a ich realizacja wewnątrz obiektu sakralnego spowoduje, że kościół zostanie na 2-3 miesiące wyłączony z użytkowania. Wszystkie prace, jakie planujemy przeprowadzić pozwolą przywrócić wartość historyczną kościoła Świętej Małgorzaty, jako jednego z najważniejszych obiektów sakralnych w mieście oraz miejsca, gdzie rodziła się historia Bytomia – mówi ojciec Marek Pardon, proboszcz parafii pw. Św. Małgorzaty w Bytomiu.

Warto dodać, że to właśnie tutaj na wzgórzu Świętej Małgorzaty książę Bolesław Kędzierzawy około roku 1165 roku ufundował romański kościół św. Małgorzaty, uznawany za matkę wszystkich kościołów Bytomia. O tym ważnym dla naszego miasta wydarzeniu świadczy znajdujący się dzisiaj w Muzeum Architektury we Wrocławiu tympanon Jaksy, najstarszy zachowany w Polsce tympanon fundacyjny pochodzący najprawdopodobniej z lat 1160-1163. Dla historii naszego miasta tympanon ma ogromne znaczenie symboliczne. Umieszczono bowiem na nim fundatora kościoła na wzgórzu św. Małgorzaty w Bytomiu księcia Bolesława Kędzierzawego wraz z synem Leszkiem. Tak więc w drugiej połowie XII wieku, prawie sto lat przed nadaniem praw miejskich Bytomiowi, na wzgórzu św. Małgorzaty rozpoczęła się historia miejsca, które do dziś jest symbolem naszego miasta. 

Pierwszymi duszpasterzami u Świętej Małgorzaty w Bytomiu byli Benedyktyni, którzy przybyli tutaj około 1180 roku. Kilkanaście lat później, pod koniec XII wieku po wydaleniu ze Śląska Benedyktynów przez papieża Celestyna III, na ich miejsce przybyli między innymi do Bytomia – Premonstratensi z położonego pod Kaliszem klasztoru Świętego Wawrzyńca, którzy aż do XIX wieku byli gospodarzami kościoła Świętej Małgorzaty w Bytomiu.

Przypomnijmy, że około 1680 roku zbudowano -  w miejsce starego rozebranego - kolejny już drewniany kościół. Przetrwał on prawie dwieście lat, kiedy to za sprawą księdza Norberta Bończyka zdecydowano o wybudowaniu murowanego kościoła w stylu neogotyckim (według projektu J. Kowolika), którego poświęcenie nastąpiło 7 czerwca 1881 roku. Od 1935 roku duszpasterstwo parafii św. Małgorzaty pełnią Werbiści. Pięć lat później, w 1940 roku ponownie erygowano parafię Świętej Małgorzaty, w której do dziś swoją posługę kapłańską prowadzą księża werbiści.

Obecnie stojący na wzgórzu Świętej Małgorzaty kościół jest prawdopodobnie już czwartą z kolei – zawsze pod wezwaniem świętej Małgorzaty – świątynią w tym miejscu. Wcześniej stała w tym miejscu nie tylko świątynia w stylu romańskim, ale co najmniej dwa kościoły drewniane. Dzisiaj parafia Świętej Małgorzaty jest jedną z najmniejszych parafii w Polsce, biorąc pod uwagę Bytom, jako miasto powyżej stu tysięcy mieszkańców. Parafia liczy bowiem nieco ponad 200 parafian! Ciekawostką jest także fakt, że na terenie parafii usytuowany jest jeden z najstarszych cmentarzy w Bytomiu. Znajduje się na nim około tysiąc grobów. Najstarsze nagrobki pochodzą z XIX i przełomu XIX i XX wieku.